Cemile Didem Demircan KalDer Bursa Şubesi Sağlıkta Kalite Uzmanlık Grubu Üyesi Sosyal Hizmet Uzmanı Aile Danışmanı

                                                           Kanser ve Sosyal Destek

Geçen aylarda siz değerli kalite dostları ile “bimekan (homeles)” grubuna ait yazı dizisini paylaşmıştım. Bu sefer de yıllar önce kanser hastaları ile yaptığım bir çalışmayı sizlere aktarmak istedim. “e bülten için bir şeyler karalamaya başlayınca biraz geçmişe geri döndüm açıkçası... Aslında bu durum benim için de bir fırsat oldu, geçmişte yapılan çalışmalarımı hatırlamak ve paylaşmak bana da çok iyi geldi, açıkçası kendimi iyi hissettim, işe yaradığım duygusunu bana tekrar yaşattı… Belki bu eski projeler oluşacak başka yeni projeler için ışık oluşturacaktır kim bilir…

Bu yazıda sizlerle paylaşacağım proje, Ali Osman Sönmez Onkoloji Hastanesinde göreve başladığım 2002 yılında hazırlayıp uyguladığımız bir çalışmadır… Bu çalışmada emeği geçen, Psikolog Mürşit ATLIAKIN ve Psikolog Havva ÜLKER’e de emekleri için bir kez daha teşekkür etmek istiyorum. Her iki arkadaşım da yürekten kalite inancı taşıyan çok değerli insanlardır. Çünkü insan yaşamındaki kalitenin önemine ve gerekliliğine inanan meslek gruplarıyız. Toplum içinde dışlanma yaşayan dezavantajlı kabul ettiğimiz gruplarda ve kronik hastalıklarda yaşam kalitesi çok önem taşımaktadır.

Şimdi projemizi sizlerle paylaşmaya geçebilirim…

Projemizin adı; kanser teşhisi almış yada kanser şüphesi olup, yatarak yada ayaktan tedavisi yürütülen hastalar-hasta aileleri ve yakınları ile sağlık hizmetini yürüten hastane personeline yönelik psiko-sosyal destek sağlama ve geliştirme programıdır.

Projeye; Sağlık Müdürlüğü,  Sağlık Müdürlüğü Ruh Sağlığı Şubesi ve Devlet Hastanesi psikoloğu Mürşit ATLIAKIN destek vermiştir.

Kanser; nedenlerinin yeterince bilinmemesi, tedavisinin uzun zaman alması ve masraflı olması, tedavinin hastalığın ilerlediği vakalarda imkânsız olması ve hatta erken teşhis edildiğinde bile ölümü çağrıştıran bir hastalık olma özelliğini koruyan bir hastalıktır. Bu durumda başta hastanın kendisini, ailesini, hasta ile ilgilenen sağlık personelini ve daha da geniş çerçevede toplumu olumsuz etkilemektedir. Hastanın bedensel sağlığının yanında psiko-sosyal sağlığının bütünlüğü de bozulmaktadır. Kanser teşhisi almış ya da şüphesi olan hastalar, psiko-sosyal ihtiyaçlarının doyumu ile ilgili ruhsal çatışmalar yaşamaktadırlar. İnkar, korku (sevdiklerinden ayrılma, başkalarına yük olma, hastalıklarının ilerlemesi ve ölüm), kızgınlık (başta hastalığa, kendilerine, aile ve yakın çevresi, sağlık personeline yönelik), depresyon, çaresizlik, ümitsizlik, suçluluk, içe dönük gerginlik… Bedensel şikâyetleri ile birlikte ruhsal çatışmalar yaşayan, toplum içinde belirli rol ve statüleri üstlenmiş hastaların, kendilerinden beklenileni yerine getirememelerine bağlı yaşadıkları karmaşık duygularla başta aileleri, yakınları ve tedavisini yürüten sağlık personeli ile olan duygusal ve sosyal ilişkileri ve iletişimi bozulmaktadır. Bununla birlikte hastaların ilgi alanları daralmakta, çevreye ait gözlemleri ve kişiler arası ilişkileri giderek zayıflamakta, hastaneye uyumları güçleşmekte, toplum tarafından soyutlanmakta ya da hastalar kendini soyutlamaktadır.

Tüm bunların yanında, hastalarla ilgilenen sağlık personelinin; sürekli ölümle ve ölmekte olan hastalarla ilgilenmesi, hastalarının sağlıklarına kavuşamaması, hastalarının sürekli acı çekiyor olması yanında, günlük yaşamlarının getirdiği psiko-sosyal zorluklarla da baş etmek zorunda olması ruhsal çatışmalar yaşamalarına neden olmaktadır.

Tüm bunlar dikkate alındında, bio-psiko-sosyal bir varlık olan hasta, hasta ailesi ve sağlık personelinin tüm yönleri ile bir bütün olarak kabul edilip, psiko-sosyal desteğin sağlanması bir gerekliliktir. Bu gerekçeden yola çıkarak böyle bir projenin hazırlanması için açıkçası kolları sıvadık…

Projedeki amaçlarımız ve hedeflerimizi şöyle belirledik;

Amaçlarımız:

·       Hasta, hasta ailesi ve sağlık personelinin sağlığı için sorun yaratabilecek psiko-sosyal problemlerini ortaya çıkmadan çözümlemek, varolan problemlerin aşılmasını sağlamak, hastaların tedavi ve rehabilitasyon hizmetlerinden en üst düzeyde faydalanmalarını desteklemek,

·        Tedavide hasta ve ailesinin işbirliğini sağlamak,

·        Hasta ve ailesine yönelik gerekli; psikolojik duygusal destek, bilgi desteği, sosyo-ekonomik destek, eşlik etme, paylaşma ve uyum çabası desteğini sağlamak.

·        Sağlık personeline yönelik çeşitli bilimsel ve sosyal etkinlikler çerçevesinde piso-sosyal destek sağlayarak moral ve iş motivasyonlarını yükseltmek.

Hedeflerimiz(hasta, hasta ailesi ve sağlık personelinin);

·         Kanser hastalığı ve tedavisi konusunda bilgi ve beceri düzeyinin artması

·         Bireysel sorumluluklarının oluşması

·         Tıbbi tedavinin yanında gerekli olan psiko-sosyal tedavi modelinin uygulanması

·         Ekip çalışması ruhunun oluşması,

·         İletişimin güçlenmesi,

·         Fiziksel mekânların tedaviye olumlu katkılarının açığa çıkarılması,

·         Hasta rehabilitasyonunun desteklenmesi,

·         Hasta ve ailesinin sunulan sağlık hizmetinden tatmin olması,

·         Sağlık personelinin sunduğu hizmetten doyum alması

Amaçlar ve hedefler belirlendikten sonra faaliyet planı oluşturulmuş ve plan çerçevesinde tüm faaliyetler tek tek gerçekleştirilmiştir. Faaliyet planımız;

·         İlgili sağlık personeli ile projenin paylaşımı,

·         Ön testlerle yapılacak bir araştırma ile programın etkinliğini ölçme,

·         İstanbul Üniversitesi Çapa Tıp Fakültesi Konsültasyon ve Liyezon Psikiyatrisi Ana Bilim Dalı ile iletişime geçme,

·         Rehabilitasyona yönelik el becerisi geliştirme kursu başlatma,

·         Başta Kanserle Savaş Derneği olmak üzere tüm sivil toplum örgütleri ile işbirliği oluşturma,

·         Fiziksel mekânların(dinlenme salonları) yeniden düzenlenmesi,

·         Sağlık personeli il mümkün olan periyodik zamanlarda bir araya gelme, paylaşım grupları oluşturma,

·         Hizmet içi eğitim programlarını destekleme,

·         Ayaktan kemoterapi ünitesinde tedavi sürecini psio-sosyal desteklemek amacına yönelik bilimsel video kaset ve film gösterimi gerçekleştirme,

·         Psikolojik destek çerçevesinde psikolog tarafından tedavi niteliğinde görüşmelerin düzenli yapılması,

·        Sosyal destek çerçevesinde sosyal hizmet uzmanı tarafından gerekli bilgilendirmenin yapılması, ilgili kurumlara yönlendirmelerin yapılması ve sonuçların takip edilmesi,

·         İletişim becerileri seminerinin başlatılması.

Başta Kanser Savaş Derneği olmak üzere ilgili sivil toplum kuruluşları ile iş birliği sağlanmış, gerekli malzemelerin(müzik ve film CD ve VCD player, vb.) temini yapılmış, malzeme yenilenmeleri(dinlenme salonlarının yeniden düzenlenmesi) gerçekleştirilmiş, hasta/hasta yakını ve personele yönelik moral ve motivasyon arttırıcı organizasyonlar yapılmış(geziler, eğlenceler, beceri kurslarının açılması vb.), “İstanbul Üniversitesi Çapa Tıp Fakültesi Konsültasyon ve Liyezon Psikiyatrisi Anabilim Dalı” bölüm Başkanı Prof. Dr. Sedat ÖZKAN ile iletişim kurularak 21.03.2002 tarihinde

Ana Başlık       “Psikiyatrik ve Psiko-sosyal Açıdan Kanser”

Alt Başlıklar    Kanser ve stigma

                        Kanserli hastanın psikolojisi

                        Kanserli hasta ve ailesi

                        Kanserli hasta tedavi ekibi

                        Tedavi ekibinin tükenmişlik duygusu

Kanserli hastaya psiko-sosyal destek konulu tüm sağlık çalışanlarını kapsayan bir panel düzenlenmiştir.

Gerçekten büyük bir heyecan ve coşku ile hazırladığımız bu projeyi uygularken çok büyük keyif aldığımızı hatırlıyorum. Emeği ve desteği geçen herkese belki de sizler aracılığı ile buradan bir kez daha teşekkür etme fırsatı buldum bu da beni mutlu etti. O dönemlerde başlatılan bir takım uygulamaların uzun zaman Kanser Savaş Derneği iş birliği ile hastanemizde devam ettiğini bilmek de çok güzel bir duyguydu açıkçası… 2010 yılında başka bir kuruma görevlendirilmemin yapılması nedeni ile şu an uygulamaların ne durumda olduğu konusunda bilgim yok, umarım devam ediyordur diye diliyorum…

Güzellikler ile kalın…