KalDer Türkiye Kalite Derneği Bursa Şubesi
E-Bülten

Toplam Kalite Bir Yaşam Biçimidir

2024
Sayı:262

Dr. Serdar Erbek

KalDer Bursa

Sağlıkta Kalite Uzmanlık Grubu Üyesi

Gıda Duyarlılığı

 

Organizmamızın bazı gıdalar ile başa çıkamadığı durumlarda gıda alerjilerine bağlı reaksiyonlar oluşur. Bu reaksiyonlar, Immunglobulin (Ig) adı verilen bağışıklık sistemi elemanlarının tetiklemesi ile ortaya çıkar. Ig’ler protein yapısındadırlar ve vücuttaki zararlı maddelerin nötralize edilmesinde rol oynarlar. Bu maddeler vücuda düşman olarak kabul edilen yapılardaki antijen olarak adlandırılan molekülleri tanırlar ve savunma sistemi tarafından yok edilmesini sağlarlar. (Gıda ile ilgili reaksiyonlarda  ilgili gıda düşman olarak algılanır) Reaksiyon oluşurken Ig E etkisi var ise Alerjik reaksiyon; Ig G etkisi var ise intolerans olarak isimlendirilir.

 

Toplumda her iki reaksiyon sıklıkla birbirine karıştırılsa da aslında birbirlerinden farklı tablolardır.

 

Alerjik reaksiyon:

- Genelde ani başlar.

- Az miktarda gıdanın alınması reaksiyonu başlatabilir.

- İlgili yiyecek her yenildiğinde görülür.

- Bir çok organ etkilenir ve bazen hayatı tehdit eden durumlar oluşabilir.

            - Kusma, ishal, dışkıda kan, ekzema, döküntü, hırıltılı solunum, burun akıntısı, anafilaksi görülebilir.

 

İntolerans ise:

            - Genelde yavaş gelişir.

            - İlgili besin maddesi fazla miktarda yenildiğinde ya da sık tüketildiğinde ortaya çıkar.

            - Hayatı tehdit eden durum oluşmaz.

            - Karın ağrısı, şişkinlik, irritabl barsak, baş ağrısı, burun akıntısı, öksürük, döküntü görülebilir.

 

 

Gıda alerjilerinin % 90’ı 8 tip gıdadan oluşur;

  • İnek sütü                                           
  • Yumurta                                            
  • Yer fıstığı
  • Soyalı yiyecekler
  • Buğday
  • Balık
  • Kabuklu deniz ürünleri (karides, yengeç vs)
  • Kabuklu yemişler (badem, kaju, ceviz, fındık, antepfıstığı)

İntolerans alerjiden çok daha sık rastlanılan bir durumdur. Çalışmalarda toplumun %7-10’unda intolerans olduğu saptanmıştır. İntoleransın değişik nedenleri olabilir;

 

1)     Enzim yetersizliği: Enzimler besinleri parçalamak için gereklidir.Yetersizlik durumunda ya tamamen yoktur ya da miktarı azalmıştır.En çok bilineni laktoz intoleransıdır. Laktaz enzimi sütte bulunan şekeri bağırsaklardan emilebilmesi için daha küçük  yapılara parçalar. Parçalanamadığında emilim olmaz ve barsak spazmı, ağrı, gaz, şişkinlik ve diyare görülür.

2)     Farmakolojik: Bir kısım yiyecekler doğal yapıları gereği içerdikleri kimyasallar nedeni ile intoleransa neden olabilirler. Kafein, bazı peynirlerde bulunan aminler gibi.

3)     Toksik: Eğer yiyecekte aflatoksin var  ve yiyecek iyi pişirilmemiş ise kusma ve diyare ile seyreden bir tablo ortaya çıkabilir.

4)     Histamin: Bazı yiyecekler yapıları gereği histamin içerirken bazıları da bekledikçe (taze olmayan ve uygun koşullarda saklanmamış balıklar gibi) histamin oluştururlar. Bu yiyecekler yenildiğinde vücuda kızarıklık, mide ağrısı, diyare ve kusma ortaya çıkabilir.

5)    Salisilatlar: Meyve, sebze, baharatlar, çay gibi bitki kaynaklı gıdalarda bulunur. Nane aroması, domates suyu, çilek ve narenciyede yüksek miktarda bulunur. Lezzet-aroma katkılı yiyeceklerde de genellikle bulunur.Bu tip toleransı olan kişiler ilgili besinleri az miktarda yediklerinde tolere edebilirler.

6)     Katkı maddeleri: Nitratlar (kaşınma ve deride kızarıklık ), monosodyum glutamat (baş ağrısı), sülfitler (şarapta bulunur; astımı tetikler), carmine ve annatto gibi renklendiriciler.

 

Alerjisi bulunan kişiler genel olarak yaşadıkları tecrübeler nedeni ile hangi gıdaların reaksiyon oluşturduğunu bilirler. Yapılması gerekenler içinde en önemlisi alerjen gıdadan uzak durmaktır. Mutlaka diyetisyenlerden ve doktorlardan yardım alınmalıdır.

 

İntoleransı olan kişiler ise daha çok sindirim sıkıntıları nedeni ile doktorlara başvururlar. Diyetisyen ile birlikte iyi bir sorgulama ve yeme alışkanlıklarının değiştirilmesi ile daha kaliteli bir yaşam sürdürülebilir. (İntoleransın belirlenmesinde değişik marka testler piyasada mevcuttur. Ancak bu testler bazen ticari nedenler ile amacı dışında kullanılmakta, daha çok zayıflamak isteyen kişilere sunulmaktadır. Oysa intoleransın şişmanlığa yol açtığı kesin değildir.)

 

Görüldüğü gibi farklı 2 reaksiyon zaman zaman birbirinden kesin sınırlar ile ayrılmış iken belirtilerin bir çoğu da ortaktır. Gıda duyarlılığı olan kişiler mutlaka ilgili sağlık hizmetlerini almalı ve yeme alışkanlıklarını değiştirmelidir. Böylelikle şikayetleri azalır veya tamamen ortadan kalkar.

 

Sağlıklı günler.

Geri